Список литературы 1. Снегирев В. "Взгляд".-Љ1.-15 мая-1июня, 1993 г. 2. Военно-исторический журнал.-Љ3.-1990г. 3. Международная жизнь.- Љ 5 1990 г. 4. Там же 5. ЦГАСА, ф. 40443,оп 1, д.. 175, л. 1. 6. Международная жизнь.-Љ 5.-1990 7. Новое время.-Љ16.-13 апреля. 8. ЦГАСА, ф. 40,оп. 1, д. 183, л. 265 9. Там же, д. 69, л. 60 10. Там же, д. 73, л. 31. 11. Станислав Свяневич.- В тени Катыни. 12. Новое время.-Љ17 апрель 1991. 13. ЦГАСА, ф. 40, оп. 1, д. 180, л. 265 14. Орел Белый .-, Лондон, 25 апреля 1943 г. 15. Эхо планеты.-Љ24 (63) 10-16, 1989 г. 16. Русский Весник. Спец. Выпуск, Љ3.-1993г. 17. Новое Время Љ16, 13 апреля, 90. 18. Русский Весник. Спец. Выпуск, 1993.-Љ9. 19. ЦГОА, ф,1/П, оп. 2е, д. 10, л.268. 20. Российская Газета, 26 мая 1995. 21. Известия 1993 г. 10 апреля. 22. звестия 1993 г. 10 апреля ( см. приложение). 23. Российская Газета, 26 мая 1995. 24. Эхо планеты.-Љ24 (63), 10-16 июня 1989 25. Андрей Лешик Шчешняк "Катынь":Издательство Варшава, 1989 26. Русский весник. Спец выпуск 1993.-Љ9 27. ЦГАСА, ф. 40, оп. 1, д. 180, л. 201. 28. Снегирев В.ВЗГЛЯД.-Љ42,2 декабря 1994 29. Жизнь Луганска.-Љ19 (174) 6 мая, 1994. 30. Новое Время.-Љ4.-1992. 31. Международная Жизнь, май 1990 32. Ксенз Здислав Е. Пешковский "Память Голгофы Востока" Soli Deo 33. Орест Корчак-Городиський, Замисть вигадок, 1994. 34. Газета национальных меньшинств Украины/Моя родинаю-Љ3 20 фев. 1998. 35. Жизнь Луганска Љ23 от 8 июня 2000г. 36. Материалы международной научной конференции Тоталитаризм и антитоталитарные движения, Харьков 21 23 сент. Т. 1., 1994 37. Весник Московского университета. Серия 18 социология и политология 1/1998 (январь -март) 38. "Документы внешней политики, 1993г. , часть 2"Издание Министерства иностранных дел Российской Федерации, г. Москва 1992г.; 39. Антонов - Овсеенко А. "Карьера палача"; 40. Берия Серго "Мой отец Лаврентий берия"; К. 1994г. 41. Данилов А., Косулина Л., "История России 20-й век", изд. "Просвещение", 1996г; 42. Еженовский Леопольд "Катынь 1940", изд. "Голос", 1980г. 43. Статья "Katyn Massacre", "Encyclopedia Britannica OnLine" (http:// www. eb. com/); Статья "Katyn", ".encyclopedia. com" (http: // encyclopedia.com/); 44. Статья "Иосиф Сталин. Нет человека - нет проблеммы...", энциклопедия "Преступления века", изд. "ИнтерДайджес", г.Минск, 1995г; 45. Статья "Катынь - подтведить или опровергнуть", "Московские новости" от 21 мая 1989г.; 46. Статья "Катынь", "Большой энциклопедический словарь", изд. "Советская энциклопедия", г. Москва, 1991 г.; 47. Статья "Катынь", "Универсальная энциклопедия" (http: //www. km. ru/); 48. Статья "Расстрел в Катыни", "Энциклопедия для детей", том 5, часть 3-я, "История России - ХХ век", изд. "Аванта+", г. Москва, 1996г. 49. Godun Zudmunt,Kresu polncno- wschodnie pod kolegnumi okupacgoni 1939- 1945, maszunopis . 50. 39.Wuraz miegscowosci Pzeczpospolitu Polsku, Wogewodshawa 1938, GUS. 51. Possowski Piotr, Litwa a wprowu polskie 1939-1940. - Warszawa, 1982. 52. Dobronski Andrzeu, Monkiewicz Waldemar, Zbradm bitlerowskie no Swalszczuznie w latach 1939- 1945 " Biuletum bilowneu Komigi Badania Zbradm Pizeciwco Warodowi Pjlskienh Instutiti Pamieci Warodoweu ", t.33. - Warszawa, 1991. 53. Nolub Czealaw, Okleg Poleski ZWZ-AK w Latach 1939- 1944 Zazus driegow, Warzawa, 1991. 54. Perkowski Bronislaw "Cnizdo", Sladem konspiragi Armii Kragweg w Obwoddzie Wusokie Mazowieckie w latach 1939- 1945, muszunopis re zbiorow Waclawa Tchozewskiego . 55. Romaniuk Zwidoniew, Bransk I ocolice w lotoch 1939- 1953. Reminiscencge zdarzen w: Ziemia Branska. Lata 1939-1953. - Bransk, 1995. 56. Dokumentu I Materialu Archiwum Polski Podzimneg 1939- 1956 nr2, Warszawa1994, Archiwum Polski Podziemneg 19339-1956. 57. Cienciala A.M, Poland and the Western Powers 1938-1939. - London, 1968. 58. Prazmowska A., Britain, Poland and the Eastern Front, 1939. - Cambridge, 1987. 59. Weu- Krwawiez M., Komenda Glowna A.K 1939- 1945. - Warszawa, 1990. 60. Siedleski G., Losu Polakow w ZSSR w latach 1939- 1986. - London, 1987. 61. Strzembosz T., Refleksie o Polsce I podziemiu 1939- 1945. - Warszawa, 1990. 62. Tomaszewski L., Kronika wilenska, 1989. 63. Kruszewski S. KATYN kronikker om mordet pa polske soldater i 1940 i 64. 1 IMT, t. XIV, s. 242-4, t II, s. 450-1, t III, s. 233-5, t. V, s. 33, t. X, s. 515-6, t. XVII, s. 1, t. XXI, s. 511, t. XXIII, s. 17. 65. Zob. takze: Osmariczyk Edmund, Dowody prowokacji. Nieznane ar-chiwa Himmlera, Warszawa 1951, ss. 1-48. 66. W tajnym dodatkowym protokole podpisanym jednoczesnie z glownym " tekstem uktadu Ribbentrop-Mototow w dniu 23 sierpnia 1939 roku w Moskwie czytamy: Wprzypadku terytorialnych ipolitycznych zmianna terenach nalezacych do Polski, strefa wpfywu Niemiec i ZSRS, zostaia ustanowiona na linii rzek: Narew, Ms/a, San. US Department of State. Nazi-Soviet Relations, 1939-1941: Doсuments from the Archives of the German Foreign Office, Washington, 1948, s. 79. 67. Curzlb Malaparte, Kaputt, New York 1946, s. 64. 68. PSZ, t. Ill, s. 34. Sprawozdanie polskie..., s. 15. 69. Polish-Soviet Relations, 1918-1943. Official Documents, 1944, s. 108; a takze: Andrew Rothstein, Soviet Foreign Policy during the Patriotic War, Documents and Materials, London 1946, t. 1, s. 81. 70. Dr Sukiennicki zwrocii uwage na implikacje wypfywajace z zastoso-wania stowa "amnestia", w stosunku do jericow wojennych. 71. Informacje dotyczace wymiany dokumentow dyplomatycznych i opis okolicznosci zwiazanych z tq sprawq zaczerpnieto z nastepujcych zrodeh MSZ, ss. 45, 115, 128, 130-4, 164, 205, 227, 237. - Polish-Soviet relations..., ss. 126-157. 72. Anders Wladysfaw, Bez ostatniego rozdziaiu, Newton 1949, s. 65. 73. For. Zbigniew S. Siemaszko, Generaiowie polscy w rekach sowieckich, ,,Zeszyty Historyczne", 85, Paryz. Liczba generaiow, ktorzy dostali sie do niewoli sowieckiej w 1939 jest do dzis nieprecyzyjna. Prasa krajowa wymienia badz liczba 12 (Jan Engelbert, "Konfrontacje", numer 36, 1988) badz 18, (Jarema Maciszewski, "Miesieeznik literacki", numer 11, 1988, s. 91). [Przyp. wyd.] Polskie sprawozdanie..., ss. 133-4. 74. Zeznania Jana Kaczkowskiego, [w:] Przestuchania..., cz. 4, s. 629. 75. Jozef Czapski, Wspomnienia starobielskie, [Boloniaj] 1945; oraz tegoz, . Na nieludzkiej ziemi, Paryz 1949, ss. 102-106. 76. Kserokopia oryginalu i jego wersja angielska, zob.: Przesfuchania... cz. 4, ss. 944-950. 77. Stanistaw Kot, Rozmowy z Kremlem, Londyn 1959, ss. 79-80; tegoz,ListyzRosji degenerate Sikorskiego, Londyn 1956, ss. 61, 275, 294-5, 323. 78. Najwazniejsze fragmenty osobistych rozmow i pisemnych pytari za-dawanych przez ambasadora Kota Stalinowi, Moiotowowi i Wyszyriskie-mu zawarte sq w: Sprawozdanie polskie..., ss. 18-30. 79. Przed 1942 rokiem relacje rtm. Jozefa Czapskiego na temat zaginionych hudzi, podkreslaiy t sprawe. Por.: Sprawozdaniepolskie.ss. 195-206; Czapski ].,Na nieludzkiej ziemi..., ss. l33-14A;Przeshtchania.:., cz. 5. ss. 1230-1244; Czapski ]., Wspomnienia starobielskie 80. Korespondencja dyplomatyczna pomiedzyj}olskim i rosyjskim rzadem,w sprawie zaginionych jericow, MSZ, ss. 54, 59, 106, 307, 317; oraz 51, 60, 81, 115, 135, 175. 81. Sprawozdaniepolskie..., ss. 180-1; oraz takze Kot St., Rozmowy z Kremlem..., ss. 126-7. 82. Stenogramy rozmowy Sikorski-Stalin, [w:] MSZ, ss. 81-85. 83. William H. Standley, Arthur A. Ageton, Murder or High Strategy? The US Embassy the Kremlin, and the Katyn Forest Massacre. United States 21.Naval Institute Proceedings, LXXVIII, nr 10, ss. 1056-7. 84. Sprawozdanie polskie..., s. 211, przypis 1; ss. 172, 222. 85. Czapski J., Na nieludzkiej ziemi..., ss. 131-3; tenze, Znowu Kafyrf,-,,Kultura Vnr 3/173, 1962, s. 6. 22. Przeshichania..., cz. 4, s. 661. 86. Pamietniki Goebbelsa 1942-1943, [ze wstepem Louisa P. Lochnera]. Nowy Jork 1948, s. 318. 87. Por.: "Prawda", 16.04.1943, s. 1; ,.Wiadomosci Wojenne", 17.04.1943, " s. 4; "Daily Worker", 18.04.1943, ss.-l,4. 88. Przesluchania... cz. 5, s. 1567. 89. Wiesniacy zyjacy na tych terenach dowiedzieli sie о tym w momencie, gdy zabroniono im zbierania grzybow i drzewa w tej czesci lasu.PSZ, t. I, II, III. 90. Reichsfuhrer und Chef der deutschen folizei. Personlicher Stabs Schriftgutverwaltung. Akta Himmlera 3; kopia fotograficzna. Teczka nu- mer 277, ss. 7217-7229.-Takze: Pamietniki Goebbelsa... 91. Przesluchania..., cz. 5, s. 1601. Nalezy dodac, ze dr Orsos na dlugo przed odkryciem grobow katynskich wysunat teorie, wedlug ktorej na podstawie dekalcyfikacji mozgu mozna z duza precyzja okreslic czas smierci. 30.Opublikowat on prace na ten temat dwa lata przed swq podrozg do Katynia. 92. 31.Sprawozdanie niemieckie..., ss. 114-135. 93. Zeznania dr Tramsena, [w:] Przesluchania,.., cz. 5, s. 1443. 33. Tamze, s. 1589. 94. Raport Miedzynarodowej Komisji Medycznej zawarty jest w Sprawoz 95. daniu niemieckim..., ss. 114-135. s 12, Sprawozdanie polskie..., ss. 229-234. 96. Angielskie teksty odpowiednich radiogramow znalezc mozna w Prze-sluchaniach..., cz. 4, ss. 712-718; a takze: zeznanie Kazimierza Skarzyn-skiego, sekretarza generalnego Polskiego Czerwonego Krzyza. [W:] Przesluchania... cz. 3, ss. 384-415; Kazimierz Skarzynski, Katyn i Polski Czerwony Krzyz, ,"Kultura",numer 9/51, 1955, ss. 127-140. 97. Skarzynski K., tamze, s. 135; Kazimierz Skarzynski, sekretarz generalny Polskiego Czerwonego Krzyza 1939-1945, Krotki zarys losow Polskiego Czerwonego Krzyza w Polsce podczas okupacji niemieckiej. (Manuskrypt z osobistych archiwow p. Skarzynskiego udostepniony autorowi w styczniu 1961 г., s. 98. Skarzynski K., List do por. Heizmana w sprawie projektu roztoczenia sprawy katynskiej na forum publicznym, tamze, s. 4; Skarzynski K., Oswiadczenie zlozone wsadzie polowym polskim wLondynie, we wrzesniu 1946г., tamze, s. 11; Skarzynski K., Pol-ski Czerwony Krzyz w Katyniu, tamze, s. 82. Sprawozdanie polskie..., ss. 22-23. 99. J6zef Mackiewiez pisat systematycznie na tematy Katynia. (Patrz biblio-grafia). Jego refleksje z pobytu na miejscfl zbrodni mozna znalezc, w ttumaczeniu na angielski w. Jozef Mackiewicz, The Katyn Wood Murders, Londyn 1951, ss. 137-165. 100. Raport Miedzynarodowej Komisji Medycznej. Petny tekst [w:] Sprawoz-danie niemiedcie..., ss. 114-135; Raport Komisji Polskiego Czerwonego Krzyza. Tekst [w.] Przeshichania..., cz. 6, dowed 32, ss. 1806-1819: Raport Niemieckiej Medyczno-Sadowej Komisji, [w:] Sprawozdanie niemieckie..., ss. 38-113. 101. Przestuchania..., cz. 6, dowod 32, s. 1817. 102. Zeznania lekarza, czlonka Komisji Polskiego Czerwonego Krzyza, porownane z obserwacjami czlonkow pozostalych dwoch komisji. Por.-. Sprawozdanie polskie.... 103. Dostepnych jest osiemdziesiat zdjec z ekshumacjl, raporty z autopsji me- dycznych i analiz laboratoryjnych. Zob. takze: Sprawozdanie niemieckie..., ss. 107-113, 303-306, 308, 309-312. 104. Przesluchania..., cz. 5, s. 1566. 105. US Department of Defense. Office of Public_Tnformatipn. Katyn Case, Release no. 1141-50, September 195 106. Dr Marian Wodzinski, Raport Polskiego Czerwonego Krzyza, [w:] Zbrodnia katynska w swietle dokumentow, wyd. 2, London-1950, s. 292. 107. Obywatel niemiecki, Albert Pfeiffer, wowczas zoinierz niemieckiej policji polowej, by! zatrudniony przy tej szezeg61nej pracy. Zeznajac pod zysieg 22 kwiemia 1952 roku., w czasieprzesluchan kongresowych, stwier dzit, ze czlonkowie Polskiego Czerwonego Krzyza wykonywali razem znim te prace. Latwo zrozumiec dlaczego Polacy wlczyliswoich ludzido pracy Pfeiffera; chcieli miec pewnosc, ze przedmioty takie jak na przy- klad sowieckie gazety itp., nie beda podrzucone do kieszeni ofiar pirzez personel niemiecki. [W:] Przesiuchania..., cz. 5, s. 1219. 108. Patrz rozdzial VI. Przesiuchania..., cz. 6, dowod 32, s. 1645. 109. Raport naocznego swiadka ekshumowaniajej ciala: Mackiewicz]., The 110. Katyn..., s. 128. 111. Moszynski Adam, Lj'sta AatynsJca. /ericy obozow Kozielsk, Starobielsk, Ostaszkow zaginieni w Rosji Sowieckiej, London 1949,-ss. 24, 47, 132. 112. Pamietniki Goebbelsa..., s. 354. 113. Sprawozdanie niemiedtie..., s. 75; Patrz takze zeznania Karla Genscho J-wa. Przesfuchania... cz. 5, ss. 1577-1580. Znaleziono tezluski produkcji sowieckiej systemu Dawidowa -. Gracjan Jaworowski, Nieznana relacja о grobach katynskich, "Zeszyty Historyczne", Paryz, 45, 1978, s. 4r 114. Przesfuchania..., cz. 5, ss. 1491-1495. 115. Komisja Polskiego Czerwonego Krzyza okreslila ilose cial na 4234. Rinica wynosi 100. Przyczyna tej niezgodnosci lezy w fakcie, ze przed przy jazdem komisji Niemcy wydobyli okolo 100 cial. Nie przydzielono im kolejnych numerow. Okolicznosci tego zostary w sposob wlasciwy wyjasnione [w:] Przeshichania... (cz. 6, dowod 32, ss. 1750-1752, takze dowod 33, ss. 1819-1823). W zwiazku z tym istnieja.jpewneroznice w Sprawoz; 116. j daniu poJskfm i dowodach przedtozonych komisji Kongresu Stanow Zjednoczonych. Autor przyjmuje liczbe 4443 cial sugerowany przez polskie| zrodla i wedlug jego opinii: (1) Lasy katynskie ukrywaj jeszcze w od dzielnym grobie (lub grobach) 300-350 ciaijencow z obozu kozielskiego,, badz: (2} w grobie numer 8 znajduje sie wiecej riiz szacunkowo obliczoт obliczenia komisji nie byiy precyzyjne. 117. Kurier Warszawski", 14 kwietnia, 1943, ss. 1-2. , 18 kwietnia 1943, s. 1. 118. kwietnia 1943, s. 2; 19 kwietnia 1943, s. 1. 6 majM943; s. 2; 4 czerwca 1943, s. 1. dnungsblatt fur das Generalgouvgrnement, Krakow, teczki 1-97. cznia - 18 grudnia 1943. Publikowane w Polsce przez ruemieckie ; okupacyjne wrzasie II wqjny swiatowej. W celu szczegoiowe go poznania niemieckiego aparatu administracyjnego w okupowanej Pol-see patrz: Max Freicher du Prel, Das Deutsche Generalgouvernernent in Polen, Krakow 1940. W sprawie poczynari niemieckiej administracji i propagandy dotyczacych Katynia patrz tez: John Fox, Der Fall Katyn und die Propaganda des NS-Regimes, ,,Vierteljahrschefte fur Zeitge-schichte", nr 30 (3), 1982, s. 462-498; oraz Czeslaw Madajczyk, Drama-tu katynskiego akt drugi, "Miesiecznik Literacki", lipiec 1988, s. 85-108. 119. Calq te korespondencje znalezc mozna w osobistym pamietniku Him-mlera: Reichsfuhrer SS und Chef der deutschen Polizei. Persordichei Stabs. Schriftgutverwaltung. Akta Himmlera 3. Teczka numer 277, ss 7217-7229. 120. Przethimaczona caiosc telegramu [w:] Przesiuchania... cz. 5, s. 1372. 121. Pierwszy precyzyjny raport nadany przez radiostacje z okupowanej Polski dotari do Londynu 22 kwietnia 1943 rokuT Radiogramy 625/1, 625/2 625/3, 625/4, 689/FFB, 690/KMS 691/STW, 692/ZZK. Pozostale, doty- cza.ce Katynia przyszty 7 i 13 maja: 692/1, 692/2, 755/1, 755/2, 755/3. 122. Sprawozdanie polskie... ss. 243_-246. 123. "Dziennik Polski", Londyn, 15 kwietnia 1943, s. 1. 124. Przesluchania..., cz. 67 dowod 32, s. 1723. 125. MSZ, ss. 308-311. 126. Sprawozdanie polskie..., s. 255. 127. Wycia.g z notatki sekretarza stanu niemieckiego ministerstwa spraw za- granicznych Weizsaeckera, dostarczonej telefonicznie niemieckiemu am- basadorowi w Szwajcarii, von Rintelen, 17 kwietnia 1943 r. [w:] Prze sluchania..., cz. 5, s. 1367. 128. Wymiane korespondencji pomiedzy wladzami niemieckimi a MCK, oraz instrukcje dawane niemieckim przedstawicielom zagranicznym, doty- czgce manipulowania przypadkiem Katynia, patrz: poswiadczone thi- maczenia fotograficznych kopii oryginalnych dokumentow dokonane przez dr. Paula Sweeta, szefaarnerykanskiego zespolu badajacego zdo- byte dokumenty niemieckie. [W:]Przes/uchania... ez. 5, ss. 1337-1416, 129. Rzad niemiecki otrzymal odpowiedz w tym duchu juz 16 kwietnia 1943о godzinie 19.10. Nie powstrzymalo to Hitlera od wydania osobistegtt,polecenia w sprawie drugiego zaproszenia zsynchronizowanego w czasie z polskg akcja- Rzqd polski pierwszq odpowiedz otrzymal 22 kwiet nia 1943 r. 130. Zeznanie prof. Kota. [W:] Przesluchania... cz. 4, s. 927. 131. Na przyklad: "Daily Worker", London, 19 kwietnia 1943, s. 4. 132. Korespondencja Stalina..., ss. 60-61. 133. Tamze. 134. Przesluchania... cz. 6, dowod 32, s. 1722. 135. Korespondencja Stalina..., I, 123; patrz takze 120-129. 136. Winston S. Churchill, The Hinge of Fate, Boston 1950, s. 759. 2-4. Korespondencja Stalina..., II, 61. 137. Sprawozdanie polskie..., ss. 269-270. 138. Zeznania admirala Standleya. [W:] Przesluchania..., cz. 7, s. 2063. 139. Tamze, cz. 7, s. 2072r 140. Sprawozdanie pplskie-...,s. 279. 141. Churchill, osobiste i tajne poslanie do Stalina, 30 kwietnia 1943. [WJ Korespondencja Stalina..., I, 125. Opinie te, о wspoipracy z rzademgeifc 142. Roosevelta w kontaktach ze Stalinem. 143. Churchill W.S., The Hinge..., ss. 760-61. 144. 389 H.C.Deb. 31 (5th ser. 1942-1943). (Posiedzenia Brytyjskiego Parla-mentu). 145. Tamze, 5.Л218; patrz takze 932 H.C.Deb. 1038 (5th ser. 1942-1943). 389 H.C.Deb. 1248-1249 (5th ser. 1942-1943). 146. List Stalina do Roosevelta, 29 kwietnia 1943. [W:] Korespondencja Stalina..., И, 62. 147. Notatka SeJccji Spraw Europejskich Departamentu Stanu USA podpisa-na przez zastepc seteetarza Berle, adresowana do BIW, 22 kwietnia 1943 [W:] Przesluchania..., cz. 7, s. 1986. Carroll Wallace, Persuade or Perish, Boston 1948. s. 151. Tamze, s. 236. 148. "Life", XIV, numer 13, 29 marca 1943, s. 29. Tamze, s. 40. 149. Przesluchania..., cz. 7, s. 1995. 150. List Roosevelta do Stalina, 5 maja 1943. [W:]Korespondencja Stalina..., II, 63-64. 151. Zeznania admirala Standleya. Przesluchania..., cz. 7, s. 2073. Pamietniki Goebbelsa..., s. 347. 152. љsobisty wywiad autora z byrym premierem Mikolajczykiem, 1 kwietnia 1958 r.,; takze Przesluchania..., cz. 7, s. 2162. Tamze, cz. 5, s. 1406. "Prawda", 2 listopada 1943, s. 2. 153. "The Department of State Bulletin", IX, numer 228, 6 listopada 1943, s. 311. 154. "Times", 2 listopada 1943, s. 3. 155. "Times", 19 listopada 1943, s. 3. Zasluga dostrzezenia kolejnych zmian w deklaracji brytyjskiego ministerstwa spraw zagranicznych przypada dr. Wiktorowi Sukiennickiemu, pplskiemu naukowcowi, ktory przygo-towal Polskie sprawozdanie.... 156. Przypisy 157. |1. Pami?tnik Goebbelsa..., s. 487. . Por. Sprawozdanie sowieckie... sk?ad komisji weszli: 158. N.N. Burdenko - akademik, przewodnicz?cy; Aleksy To?stoj - akademik, cz?onek; 159. Metropolita Miko?aj - cz?onek; 160. A.S. Gundurow - gen. lejt., przewodnicz?cy Komitetu Wszechs?o- wia?skiego - cz?onek; : 161. S.A. Kohesnikow - przewo_dnicz?cy Komitetu Wykonawczego Zwi?? 162. ku Towarzystw Czerwonego Krzy?a i Czerwonego P??ksi??yca - 163. cz?onek; 164. W.P. Potiemkin - akademik, Ludowy Komisarz O?wiaty Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej - cz?onek; 165. E.I. Smirnow - gen.p?k, szef s?u?by sanitarnej Armii Czerwonej - 166. cz?onek; 167. P.E. Mielnikow - przewodnicz?cy smole?skiego obwodu Komitetu 168. Wykonawczego Czerwonego Krzy?a i Czerwonego P??ksi??yca - 169. cz?onek. 4. Miko?ajczyk Stanis?aw, The Rape of Polano: Pattern of Soviet Aggression, New York 1948, s. 36. 170. Sprawozdanie sowieckie.... W my?l instrukcji komisji specjalnej w jej sk?ad wchodzi?a komisja ekspert?w medycznych, w sk?adzie: 171. W.I. Prozorowski - naczelny ekspert s?dowo-lekarski Ludowego Ko 172. misariatu _Zdrowia ZSRS, dyrektor Pa?stwowego Instytutu Naukowo- Badawczego Medycyny S?dowej Ludowego Komisariatu Zdrowia" ZSRS; 173. W.M. Smolianinow - prof. medycyny s?dowej II Moskiewskiego Pa? stwowego Instytutu Lekarskiego; 174. D.N. Wyropajew - profesor anatomii patologicznej, dr raed.; 175. P.S. Siemienowski - starszy pracownik naukowy Wydzia?u Patolo- 176. gii Pa?stwowego Instytutu Naukowo-Badawczego Medycyny S?dowej Ludowego Komisariatu Zdrowia, dr; 177. M.D. Swajkowa - doc., starszy pracownik naukowy Wydzia?u S?dowo-Chemicznego Pa?stwowego Instytutu Naukowo-Badawczego Medycyny S?dowej Ludowego Komisariatu Zdrowia; 178. oraz wsp??pracownicy: 179. Nikolski- mjr s?u?b medycznych, przewodnicz?cy grupy eksper t?w medycznych i prawnych frontu zachodniego; 180. Bussojedow - kpt. s?u?b medycznych, medyczno-prawny ekspert armii sowieckiej; 181. Subbotin - mjr s?u?b medycznych, kierownik laboratorium anatomii patologicznej numer 92; 182. Ogloblin - mjr s?u?b medycznych; 183. Sadykow - st.lejt. s?u?b medycznych, specjalista medyczny; 184. Puszkarewa - st.lejt. s?u?b medycznych. 185. Zeznanie Harrimana. [W:] Przes?uchania..., cz. 7, s. 2105. 186. Day in the-Forest, "Time", XLIII, numer 6 (7 lutego 1944), s. -27. 187. Zeznanie Melby'ego. [W:] Przes?uchania..., cz. 7, s. 2141. By? to Jerzy Borejsza (Por. Madajczyk Cz., Dramatu katy?skiego..., s. 105.) [Przyp. wyd.J 1 188. Tam?e. 189. Telegram od ambasadora Harrimana, z Moskwy, do prezydenta i se 3 kretarza stanu W Waszyngtonie. Moskwa 25 stycznia 1944 r. [W:] Prze- J s?uchania,.., cz. 7, s.2124. 190. Za??cznik numer l i 2 do przesy?ki numer 207, z ambasady ameryka? skiej w Moskwie (23 lutego 1944 roku). Tam?e, cz. 7, s. 2133. 191. Kazimierz Skar?y?ski, Katy? i Polski Czerwony Krzy?..., s. 140. 192. Zeznania z?o?one pod przysi?g? przez dr. Becka i jednego z niemieckie stra?nik?w, Karla Herrmanna. Stra?nik ten zosta? 18 stycznia 1944.^1 ewakuowany wraz z dokumentami do Wroc?awia, nast?pnie do Dre na i w ko?cu do Radebeul. [W:] Przes?uchania..., cz. 5; dr Beck, s: stra?nik, ss. 1510-1511. 193. Wroc?aw zamieniony w twierdz? broni? si? a? do 5 maja 1945 r., a wie niemal do czasu kapitulacji III Rzeszy. [Przyp. wyd.] 194. Przes?uchania..., cz. 5, ss. 1510-1511, 1515. 195. Por. Stanis?aw Miko?ajczyk, The Rape..., s. 37. 196. Zeznania dr. Becka. [W:]PrzesJuchania..., cz. 5, s. 1517. Begartament Stanu Stan?w Zjednoczonych. Mi?dzynarodowa Orzacja i Konferencja, seria II. Europejska i Brytyjska Wsp?lnota, 1. port of Robert H. Jackson United States Representative to the /nTernal tional Confer?nce on Military Trials, London 1945, Washington 1ia - r. Szczeg?lnie interesuj?ce s? plany propozycji sowieckich i amery skich wydrukowane w r?wnoleg?ych kolumnach n" stronach 165-18 197. Biuro przewodnicz?cego Rady Stan?w Zjednoczonych do ?cigania pn stpczo?ci Pa?stw Osi (U.S. Office of Chief of Counsel for Proseciitionj of Axis Criminality). Nazi Conspiracy and Aggression, dodatek A i B Washington 1947, ss. 1-12. 198. Zeznania s?dziego Jacksona. [VJ:]Przes?uchania..., cz. 7, s. 1946. 199. Tam?e. 200. MTW, tom VII, 154. Wzmianki o masakrze w lesie katy?skim na przef s?uchaftiach mo?na znale?? w nast?puj?cych tomach: tom I, 48, 54; IM 65; VII, 425-428, 468-469; IX, 3-4; XIV, 513-514; XV, 289-293; XVIII71 271-371, 539-545r-XXIV, 172. 201. G.M. Gilbert, Nuremberg Diary, New York 1947, s. 136. 202. MTW, tom VII, 425-428. 203. Tam?e, XV, 289-293. 204. Tam?e, XV, 290; r?wnie? XVII, 271. 205. List Polskiej Grupy Parlamentarnej w Londynie wys?any do s?dzi? Jacksona 15 lutego 1946 r. [\N:]Przes?uchania..., cz. 7, ss. 1976-197 206. Tam?e, cz. 5r s. 1551. 207. MTW, XVII, 337, 345. 208. Tam?e, 336. 209. Tam?e, 347. 210. 21. [W-.}Przes?uchania..., cz. 5, ss. 1310, 1416, 1480, 1491, 1"10; J?zef Makiewicz, TheKatyn..., ss. 119-122; Katyn - ein Yerbrechen derS?yi?i. 211. "Der Spiegel". t. VI, nr l |2 stycznia 1952), s. 19; "Sprawozdanie n mieckie..., s. 188. 212. Zbrodnia Katy?ska w ?wietle dokument?w..., ss. 224-228. 213. MTW, XVII, 371.24.:Tam?e, 321. 25. Tam?e,: 330: : 214. Gdy jeden zkorespondent?w zapyta? Bazylewskiegodlaczego tak ruszy?o 5№ morderstwo dokonane na Polakach, podczas gdy wiedzia? o zab?jstwie 135.000 Rosjan, kt?re mia?o miejsce w tym samym rejonie Je odpowied? zabrzmia?a niedorzecznie. Odrzek?, ?e Polacy byli ie?cam' i zamordowanie ich by?o skandalicznym pogwa?ceniem prawa mi?dzynarodowego. Jest to wypowied? Johna Melby, trzeciego sekretarza ambasady USA w Moskwie, kt?ra zosta?a zapisana na dwa lata przed Procesem Norymberskim, po powrocie jego i panny Harriman zKatynia, gdzie spotkali Bazylewskiego. (Za??cznik nr l do depeszy nr 207 z 23 lutego 1944 r. z ambasady ameryka?skiej w Moskwie do Departamentu Stanu w Waszyngtonie.) p?k Ahrens sam tak?e zg?osi? si? na przes?uchania kongresowe w 1952 roku [W:]Przes?uchania..., cz. 5, ss. 1252ri257, 1258, 1275. f MTW, XVII, 287. 215. P?k Bedenk r?wnie? zeznawa? podczas dochodzenia kongresowego. ryi-]Przes?uchania..., cz. 5, ss. 1249-1263. ?wiadectwo gen. Oberhausera.-MTW, XVII, 310-32U 216. Tam?e, 301-304. 217. Tam?e, 286. 218. MTW, XXII, 472. 219. "Przes?uchania..., cz. 5, s. 1548. W?adys?aw Anders, Bez ostatniego rozdzia?u..., s. 414. 220. " ?wiadectwo gen. Andersa. [W:]Przes/uchania..., cz. 4, s. 968. 221. i ?wiadectwo s?dziego Jacksonar W Przes?uchania..., cz. 7, s. 1947. Tam?e, ss. 1955, 1959-1960. 222. Tam?e, s. 1948. |. Tam?e, s. 1946. 223. Tam?e. 224. Tam?e, s. 1947. Tam?e, s. 1948. 225. Tam?e, s. 1951. 226. Tam?e, s. 1953. 227. Tam?e, s. 1966. Winston S. Churchill, The Hinge..., s. 761. 228. tMemoria?-w sprawie polskich je?c?w wojennych ze Starobielska, Kozielska i Ostaszkowa, kt?rzy nie powr?cili. Moskwa, 2 lutego 1942 r. Przekazany tego samego dnia gen. Raichmanowi z NKWD przez pe?no-, mocnik? rz?du do spraw by?ych je?c?w wojennych w ZSRS, rotmistrza JrJcawalerii J?zefa Czapskiego. T?umaczenie angielskie [w:] Przes?ucha-F?iia..., cz; 5, ss. 1238-1240. Spo?r?d kilku wersji danych dotycz?cyc ilo?ci je?c?w w tych trzech obozach, kt?re znale?? mo?na w oficjalnyc ?r?d?ach wydanych pod auspicjami rz?du polskiego na emigracji, aut w ca?ej ksi??ce cytuje liczby zawarte w memoriale rtm. Czapskiego "NKWD. S? tego dwie przyczyny: po pierwsze, dane Czapskiego zos zebrane i opublikowane przed odkrycierrr grob?w katy?skich.' "wyklucza jak?kolwiek mo?liwo?? p??niejszej manipulacji cyframi vv dopasowania liczby je?c?w, g??wnie z Kozielska, do liczby zw?ok ; leziohych w grobach i wzmocnienia tym samym argumentacji polskiej. Po drugie, dane z oficjalnych polskich ?r?de? zawieraj? ] nie?cis?o?ci, g??wnie w odniesieniu do liczby je?c?w w Kozielsku. ( Memoria?... J. Czapski [w:] Sprawozdanie polskie..., ss. 21, 22, 77, 103, 332; tak?e ss. 133, 324; por. r?wnie?: Zbrodnia katy?ska ws dokument?w..., ss. 25-28; zob. te? Przes?uchania..., cz. 6, dow?d 1684). W skr?cie, dane dotycz?ce liczby os?b-przebywaj?cych w oh zie w Kozielsku, udost?pnione przez oficjalne ?r?d?a polskie, prezer?i j? pewne rozbie?no?ci, niekt?re wynikaj?ce z opuszczenia na li?cie i zwisk cywili i szeregowc?w, inne najwyra?niej powsta?y na skutek l d?w drukarskich. (Zob. Przes?uchania..., cz-5, ss. 1238, 1240, fragriie dotycz?ce liczby je?c?w w Ostaszkowie.) Niekt?re b??dy powsta?ymi skutek niezwyk?ych trudno?ci przy obieraniu danych. 229. Cz??ciowo zrekonstruowane listy je?c?w trzymanych w obozach "i Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku do wiosny 1940 roku opublii _wano w pracy Lista katy?ska... 230. MTW, XIV, ss. 172, 523. 231. Fragmenty dziennika H. Franka. MTW, XXIV, ss. 440-459. 232. Przes?uchania..., cz. 6, dow?d 32, s. 1632. 233. Tam?e, cz. 5, s. 1455. 234. Daj in the Forest, s. 27. 235. Przes?uchania..., cz. 5, ss. 1610-1621. 236. Zbrodnia katy?ska w ?wietle dokument?w...,ss. 378-379. Brak jest wod?w, ?e taki list zosta? znaleziony w czasie pomi?dzy drukiem pie wszego i drugiego wydania, jak r?wnie? do czasu napisania tej ks (1962). [W wersji angielskoj?zycznej - przyp. wyd.] 237. Mackiewicz J., The Katyn..., s. 145; por. jego ?wiadectwo [w:] Prze chania..., cz. 4, s. 877. 238. Przes?uchania..., cz. 6, dow?d 32, s. 1633; cz. 3, ss. 338-339. 239. Mackiewicz J., The Katyn..., s. -148. 240. Sprawozdanie polskie..., s. 451; Przes?uchania..., cz. 6, dow?d 32, s. 17 241. Sprawozdanie sowieckie..., s. 19. 242. Przes?uchania..., cz. 4, s. 874. Kapitan Kuczy?ski by? zawodowym cerem kawalerii. Uko?czy? studia architektoniczne: Oficer ten pr?b wa? rozwija? poczucie wsp?lnoty pomi?dzy je?cami daj?c przykh swym bezinteresownym i szlachetnym zachowaniem. Ten autenfr ny i utalentowany przyw?dca, zosta? wywieziony z obozu w ko?cu l topada lub w pocz?tkach grudnia 1939 r. 243. Sprawy te s?, w zasadzie, omawiane [w:] Sprawozdanie polskie... 244. ?wiadectwo cz?onka polskiej delegacji w Katyniu. [W:] Przes?uchania^ cz. 6, dow?d 32, s. 1809. 245. Sprawozdanie niemieckie, s. 59; Przes?uchania, rz. 5, s. 1320. 246. Winston S. Churchill, Closing the Ring, Boston, 1951, s. 691. Drzewa-tK mi, o kt?rych mowa, by?y ?wierki. 247. Kg sprawozdanie polskie..., ss. 54-74; r?wnie? K. Skar?y?ski, Katyn i Polski Czerwony Krzy?..., s. 136. 248. i Sprawozdanie polskie..., ss. 439-442; Przes?uchania..., cz 6 dow?d 32 ss. 1795-1796. 249. Argument wysuni?ty w Sprawozdaniu polskim..., s. 442. przes?uchania..., cz. 6, dow?d 32, s. 1632. 250. .Sprawozdaniepolskie..., s. 448; zeznanie dr. Becka. [W:] Przes?uchania, cz. 5, s. 1518; o?wiadczenie korespondenta szwedzkiego, tam?e s 1563-zob. te? cz. 6, dow?d 32, s. 1629. 251. Sprawozdanie niemieckie..., analiza mikroskopowa (zdj?cie), s. 313. Warto zauwa?y?, ?e kiedy w kilka miesi?cy p??niej w?adze polskie prowadzi?y ?ledztwo w sprawie niemieckiego obozu zag?ady na Majdanku, dr Prozorowski (szef sowieckiego zespo?u lekarskiego w Katyniu) przyby? do Polski na zaproszenie rz?du warszawskiego, aby zbada? rzecz oczywist?. Wygl?da to na dwulicowo??. W?adze sowieckie zabroni?y polskim komunistom zbada? przyczyny i okoliczno?ci masakry ich rodak?w w Katyniu, ale przyby?yby potwierdzi? zbrodnie niemieckie w Polsce, co do kt?rych nikt nie miat najmniejszych w?tpliwo?ci. .?wiadectwo dr Orsosa. [W:] Przes?uchania..., cz. 5, ss. 1957-1602; ?wiadectwo dr. P.almieriego, tam?e, s. 1619; ?wiadectwo dr. Miloslavi?a tam?e, ss. 323-324. 252. 7. Por. rozdzia? V. 253. Po czym oprawcy wysadzili wej?cia do jaski?. g. Sprawozdanie niemieckie..., ss. 16, 17, 33, 42, 47, 92. "?. Sprawozdanie sowieckie..., ss. 2, 17. 31. Zob. przypis 1. 254. 2. Wykaz najwa?niejszych ?r?de? wydanych w j?zyku niemieckim, angiel-> skim, polskimi rosyjskim na temat masakry katy?skiej zob. ?r?d?a w 255. bibliografii. Uporz?dkowane s? Wed?ug kraj?w ich pochodzenia . MTW, I, 54. 256. Trzy g??wne ?r?d?a wykorzystane w tym rozdziale to: Sprawozdaniepol-skie Przes?uchania... i praca Zbrodnia katy?ska w ?wietle dokument?w... 257. podobne uwagi pada?y z ust oficer?w NKWD we wszystkich trzech obozach. 258. S?ynne ci??kie wi?zienie w USA. 259. Z prywatnej korespondencji by?ego premiera Polski, Stanis?awa Miko-?ajczyka. List prywatny Wac?awa Komarnickiego, by?ego je?ca jednego z tych oboz?w do p. Miko?ajczyka z 29 stycznia 1948 r. Sprawozdanie polskie..., ss. 49-50; Przes?uchania..., cz. 6, dow?d 32, s. 1654. 260. Nazwisko kadeta brzmia?o Furtek. Zob. jego wypowied? w ,,Dzienniku Polskim", nr-854, 21 kwietnia 1943 r., s. 2; w dziewi?? lat p??niej Furtek zezna? to samo. [W:] Przes?uchania... cz. 4, s. 509. Nazwisko je?ca brzmia?o Gawiak. Zob. jego ?wiadectwo [w:] Przes?uchania..., cz. 2, ss. 94-95. 261. Por. zeznania ?wiadka ,,B". [W:] Przes?uchania..., cz. 4, ss. 603-611. Wed?ug zezna? ostatniego dow?dcy Armii Krajowej, genera?a Bora-Komorowskiego, pi?tna?cie dziennik?w zosta?o skopiowanychjprzez wys?annika podziemia wmieszanego w grup? Polak?w bior?cych udzia? w ekshumacjach katyriskich. Kopie dziennik?w dostarczono dow?dztwu warszawskiego podziemia pod koniec maja 1943 r. Zosta?y one nast?pnie przekazane przez specjalnego kuriera - p?k. Rutkowsk?ego, pseudonim "Rudy" - do Londynu. Po wielu trudach kurier przyby? do Londynu w lipcu 1944 r. z nienaruszonymi kopiami dziennik?w. Uda?o si? odnale?? p?k. Grobickiego, kt?ry by? bliskim przyjacielem Solskiego w Kozielsku. P?k Grobicki prze?y? jako jeden z tych, kt?rzy wyjechali do Griazowca. (Przes?uchania..., cz. 2, s. 174.) Pu?kownik sprawdzi? i potwierdzi? wiele informacji zawartych w dzienniku Solskiego. Los Kriwoziercowa jest niezwykle interesuj?cy. Po z?o?eniu zezna? przed w?adzami polskimi i brytyjsk? s?u?b? wywiadowcz? wyjecha? on z Niemiec przez W?ochy do Anglii. Tam 30 pa?dziernika 1947 r. znaleziono go powieszonego w ogrodzie. Jego najbli?szy przyjaciel, r?wnie? Rosjanin, znikn??. W?adze brytyjskie og?osi?y jego ?mier? jako , .samob?jstwo". Wielu Polak?w i Anglik?w, kt?rzy znali Kriwoziercowa nie chcia?o da? wiary tej oficjalnej.wersji. Dalsze informacje znale?? mo?na w: J?zef Mackiewicz, The Katyn..., ss. 176-195; tego?, Tajemnica ?mierci Iwana Kriwoziercowa, g??wnego ?wiadka zbrodni katy?skiej, "Wiadomo?ci", VIIT nr 15/15, 20 kwietnia 1953, s. 1; Przes?uchania..., cz. 3, ss. 369-372 i cz. 4, ss. 764, 828-838. 262. V?lkischer Beobachter", Siiddeutsche Ausgabe, 19 kwiefnia 1953 r., s. 1; ,,Nowy Kurier Warszawski", 23 maja 1943 r., s. 1. ,,Nowy Kurier Warszawski", 31 maja 1943 r., s. 1. Inn*wersja podaje, ?e oficerowie sami wykopali groby. "Nowy Kurier Warszawski", 23 maja 1943 r., s. 1. 263. Analiza tych archiw?w dost?pna jest w: Merle Fainsod, Smole?sk Under Soviet Rut?, Cambridge 1958, ss. L-484. 264. 16. J?zef Mackiewicz, Czy nowa rewelacja w sprawie Katynia Dodatektwj godniowy ,,Ostatnich Wiadomo?ci", X, nr 40 (12 pa?dziernika 195gr j s. 3. 265. 17.Sprawozdanie polskie..., s. 3. 266. 18..Pelna lista oficer?w, kadet?w, szeregowc?w i cywil?w przyby?ych Srjazowca do wgl?du w Przes?uchaniach..., cz. 4, ss. 526-548. 267. J?zef Czapski, Na nieludzkiej ziemi..., s. 10. 268. Tarri?e, s. 35. Inne polskie ?r?d?o podaje sum? 2.000-5.000 w zale?ne od szar?y. 269. 16. J?zef Mackiewicz, Czy nowa rewelacja w sprawie Katynia? Dodatek tvlgodniowy ,,Ostatnich Wiadomo?ci", X, nr 40 (12 pa?dziernika 1958r, s. 3. 270. 17.Sprawozdanie polskie..., s. 3. 271. 18."Pe?na lista oficer?w, kadet?w, szeregowc?w i cywil?w przyby?ych" Griazowca do wgl?du w Przes?uchaniach..., cz. 4, ss. 526-548. 272. J?zef Czapski, Na nieludzkiej ziemi..., s. 10. 273. Tam?e, s. 35. Inne polskie ?r?d?o podaje sum? 2.000-5.000 w ?ale od szar?y. 274. W pewnym okresie uparcie kr??y?a wersja nast?puj?ca: Stalin szaj?c temat trzech oboz?w dla Polak?w, powiedzia?: "Zlikwidoy. co zosta?o przez Berie zinterpretowane w najbardziej dos?ownym czeniu i zastosowane do samych je?c?w. Wersji tej nie mo?na udow. ni? i dlatego nie figuruje tiTjako dow?d, cho? wypada zarejestrowa?! jej obiegu. 275. Miko?ajczyk St., The Rape..., s. 36. 276. Churchill W., The Hinge..., s. 158. 277. 4: T? interpretacj? opinii Lenina autor zawdzi?cza profesorowi Taracouzio. 278. T.A. Taracouzio, The Soviet Union and the International Law: A Stu Based on the Legislation, Treafies and Foreign Relations of the Un of Socialist Soviet Republics, New York 1935, s. 32. 279. Tam?e, s. 322. ,,Czeka (Czerezwycza/n?/a Komisja...} - jedna z popn nich nazw sowieckich-organ?w bezpiecze?stwa wewn?trznego. 280. Tam?e, s. 323. 281. Zbrodnia katy?ska w ?wietle dokument?w..., s. 17. 282. Roman Umiastowski, Poland, Russia and Great Britain 1941-1945.^ Study od Evidence, London 1946, s. 55. 283. W obozie Krzywy R?g w?r?d 600 ?o?nierzy ukrywa?o si? 50 oficera w obozie Jelenowka pomi?dzy 4.000 ?o?nierzy ukrywa?o si? 25 ofic r?w. W innym obozie 46 oficer?w - w?r?d nich kilku sztabowych! kapelan - ukrywa?o si? pomi?dzy szeregowcami. Cho? szeregowcy \ dzieli, ?e mi?dzy nimi znajduj? si? oficerowie, nie by?o nawet jedne przypadku doniesienia o tym w?adzom sowieckim. Sprawozdanie i skie..., s. 17; Zygmunt Szyszko-B?husz, Czerwony Sfinks, Rzym l? s. 128. 284. Zbrodnia katy?ska w'?wietle dokument?w... 285. PSZ, t. III, ss. 33-34. 286. Niemniej jednak Zwi?zek Socjalistycznych Republik Sowieckich pr najmniej w dwu przypadkach oficjalnie uzna? (z zastrze?eniami) Kd wencj? Hask? z 1907 roku, ,,O prawie i zwyczajach wojny l?dowej 287. Bronis?aw Ku?nierz, Stalin and the Poles: A? Indictment of the som Leaders, London 1949, s. 91; Jan Kazimierz Umiastowski, Przez kraj i woli, Londyn 1947, s. 15. 288. Przes?uchania... cz. 6, tiow?d 32, s. 1648. 289. Tam?e, cz. 2, ss. 68, 181; cz. 3, s. 351. 290. Czapski J., Wspomnienia Starobielskie..., s. 351. 291. W praktyce nawet instruktor?w harcerskich uwa?ano za ,,wrog?w Zwia-1 zku Sowieckiego". [Por. Aneks, dokument nr 1.) 292. Sprawozdanie_polskie..., ss. 79-80; Death at Katyn: A? account ?/l survivor, New York 1944, s. 22. 293. Kiedy w obozie kozielskim ponad 300 polskich lekarzy podpisa?o petycj? i wr?czy?o j? w?adzom obozu z pro?b? o traktowanie ich w zgodzi z mi?dzynarodowymi konwencjami dotycz?cymi personelu medyczne (kazano im sprz?ta? obozowe latryny), NKWD poinformowa?o ich, : r,bur?uazyjne" zasady nie s? przestrzegane w pa?stwie sowieckim. (Presji s?uchania..., cz. 6, dow?d 32, s. 1648.) Wed?ug wiarygodnego i 294. go ?r?d?a polskiego, liczba wszystkich lekarzy w obozach w Koziel-i Starobielsku wynosi?a ponad 800. (Czapski J., Wspomnienia Stu-ielskie..., s. 7.) 295. 'Historia rozwoju sowieckiej s?u?by bezpiecze?stwa zob. Simon Wolin ^'Robert M. Slusser, The Soviet Secret Police, New York 1957, ss. 3-61; ozdzia?y prezentuj?ce okres 1939-1945 (NKWD i NKGB) zob. ss. 18-21. aiwa?niejsze zasady prawne reguluj?ce struktur? i kompetencje NKWD NKGB zob. tam?e, ss. 46-47, przypis 70. ttnformacje zebrane od ocala?ych. [W:] Przes?uchania..., cz. 6, dow?d s.-1648. 296. Tam?e, s. 1674. 297. Tam?e, s. 1659. 298. Czapski J-, Wspomnienia Starobielskie..., s. 42. Es Przes?uchania., cz. 6, dow?d 32, s. 1649; Sprawozdanie polskie..., ss. 31-38. 299. Zob. Iwan P. Paw??w, Conditioned Reflex: A? Investigation ofthe Phy-fgjological Activity of the Cerebral Cortex, London 1927,. Tak? interpretacj? teorii Pawiowa znale?? mo?na w: William Sargent, Battle for the ffind, New York 1957, rozdzia? I; zob. te? rozdzia? VII, m?wi?cy o ,,praniu m?zg?w" w religii i polityce oraz rozdzia? VIII, dotycz?cy ,,prania m?zg?w" w czasach staro?ytnych. Dane, w szczeg?lno?ci dotycz?ce je?c?w, znale?? mo?na w: Joost A.M. Meerloo, The Rape of Mind: The Psy-chology of Thought ControL, Menticide and Brainwashing, Cleveland and New York 1956. Dr Meerloo z w?asnego do?wiadczenia zna opisywany przez siebie temat. Ten sam autor napisa? Pavlovian Strategy as a Weapon of Menticide, "The American Journal of Psychiatry", CX (maj 1954), ss. 809-813. Reakcja je?c?w ameryka?skich na ,,uzale?nienie" 'rzob. Harvey D. Strassman, Margaret B. Thaler i Edgar H. Schein, A_Pri-soner of War Syndrome: Apathy as a Reaction to Severe Stress, ,,The •'- American Journal of Psychiatry", CXII (czerwiec 1956), ss. 998-1003, -i Edgar H. Schein, The Chinese Indoctrination Program for Prisoners of War, "Psychiatry", XIX, numer 2 (maj 1956), ss. 149-172; r?wnie? [w:] Senat Stan?w Zjednoczonych, (raport numer 2832 Komisji dzia?a? rz?dowych przedstawiony przez sta?? podkomisj? dochodzeniow?). Comunist Interrogation, Indoctrination and Exploitation of American Military and Civilian Prisoners, 84, 2 sesja, 1956, WaszyngtorTl957, ss. 1-24. Sprawozdanie polskie..., s. 33, przypis 1; Przes?uchania... cz/6, dow?d 300. 32, s. 1649, przypis 1. 9._Sprawozdanie polskie..., s. 35. 0. Czapski J., Wspomnienia Starobielskie..., ss. 18-19. .Tam?e, s. 41; a tak?e: Sprawozdanie polskie..., ss. 81-82. 301. Czapski J., Wspomnienia Starobielskie, s. 31. 302. Jednym z nich by? oficer NKWD, Aleksandrowicz ?ywa osobowo?? pr?l buj?ca zdoby? popularno?? (...) pomocny w wysy?aniu list?w. Z pry watnego listu jednego z ocala?ych do premiera Miko?ajczyka. (Dokum- nty_prywatne S. Miko?ajczyka zdeponowane obecnie w Hoover Institu- tion.) 303. Przes?uchania..., cz. 6, dow?d 32, s. 1670. 5. Czapski J., Wspomnienia Starobielskie..., s. 44. 304. Przes?uchania... cz. 6, dow?d 32, ss. 1650-1651; Umiastowski J. kraj niewoli..., s. 42. 305. Czapski j., Wspomnienia Staro bielskie..., s. 18; Sprawozdanie poj ss. 38-39. 306. Zarubin zdecydowanie wyr??nia? si? na tle innych funkcjom NKWD. Je?cy, kt?rzy prze?yli, jednomy?lnie chwal? poziom jego! ligencji i wykszta?cenia. Kenneth Mark Colby, lekarz psychiatraj kolega^ Center for Advances Study in the Behavioral Sciences w J ford w latach 1961-1962, tak komentuje ten fakt: 307. Nale?y w?tpi? w fakt, i? pr?by za?amania je?c?w mia?y swe zr 5 jakiej? systematycznej teorii osobowo?ci czy psychopatologii, najprawdopodobniej korzysta?o ze swej codziennej wiedzy o psychologii, aby ich zastraszy? i zdezorganizowa? przy zasto wszystkich ?rodk?w, o kt?rych intuicyjnie - a potem zdo?wiadc - wiedzieli, ?e wywo?uj? zaburzenia. W rezultacie~tych brutalnych metod trzymano je?c?w w stanie i wrogo?ci, nie pozwalaj?c im przej?? do stanu apatii i-zoboj? kt?re mog?yby pos?u?y? jako skuteczne ?rodki obrony. ?ycie t nalne ?o?nierzy utrzymane by?o na poziomie pierwszej fazy?a?o li oddzieleni od swej ojczyzny i najbli?szych, a ich t?sknota j by?a przez puszczanie muzyki Chopina i manipulowanie ich ' zaniem do ps?w. Zmieniano im wci?? warunki ?ycia w-ceiu zaiv ni? pr?b adaptacji, kt?re zachodz? w normalnym procesie ?a?oby, a J w ko?cu prowadz? do stabilizacji. Pozostawiono tylko jedno ' tej sytuacji - zosta? komunist?. Aby to ,, wyj?cie" uczyni? ?atwie do przyj?cia, Zarubin funkcjonowa? jako idea?, z kt?rym mo?na ?f| ?o uto?sami?. Ze swym wspania?ym charakterem i wzorowym : waniem demonstrowa? mo?liwo?? jednoczesnego bycia cz?owiekien turalnym, oficerem z kodeksem honorowym i komunist?. - 308. W kategoriach ?wczesnych polskich warto?ci ,,honor oficerski" deks oficjalnych norm zachowania by?y bardzo ?ci?le uj?te w wie pisanych zasad. Te zn?w by?y wzmocnione przez pisane statuty.) cej na ten temat przeczyta? mo?na w: Ludomir JBrzostowski, Statui cerskich s?d?w honorowych. Warszawa 1928. 309. Gen. Minkiewicz by? aresztowany w swym domu we wschodniej j ci Polski. Do obozu zosta? przywieziony w podniszczonym ubran wilnym. Czu? si? tym bardzo upokorzony i praktycznie ca?y i dza? w swym pokoju, unikaj?c pokazywania si? bez munduru, zna? ?wiadka, W. Komarnickiego, z. 9 Polowego S?du Wojenneg w?dztwo Polskich Si? Zbrojnych, 21 maja 1943 roku; cytowane [w:]l s?uchania... cz. 4, s. 802.) Przytoczona rozmowa pomi?dzy Zafuti Minkiewiczem zosta?a opowiedziana p?k. Felsztynowi przez gen. J kiewicza bezpo?rednio po jego powrocie z biura Zarubina. P?k F,e prze?y? i z?o?y? zeznania. (Przes?uchania..., cz. 4, s. 627.J Cia?o ge?.| kiewicza odnaleziono w grobach katy?skich. 310. Schien E.H., The Chinese..., ss. 167-172; a tak?e Robert Lifton,' 311. Reform and the Psychology of Totalism: A Study of ,,Brainwa - in China, New York 1961, ss. 19-415 przyczynia si? znacznie doJ mienia przedstawionych tu proces?w. -Pewna liczba ocala?ych znajduje si? na Zachodzie. Niezwykle i uiacym by?oby sporz?dzenie dok?adnego studium empirycznego tej gru-'vdla cel?w uzyskania danych dotycz?cych technik prowadzenia prze-K?ucha?. 312. Lowrence E. Hinkle Jr., Harold G. Wolff, Comunist Interrogation and kjndoctrination of ,,Enamies of the State" "Archives of Neurology and (psychiatry" (American Medical Association), LXXVI (1966 rok), s. 141. (Autorzy zebrali dane od wielu os?b, kt?re by?y poddane uwi?zieniu i obr?bce" przez sowieck? s?u?b? bezpiecze?stwa. 313. uchania... cz. 3, s. 356. (i?e, cz. 4, s. 645. 314. apski J-, Wspomnienia Starobielskie... 315. .ymon Schochet, Polscy oficerowie pochodzenia ?ydowskiego - je?-rKatynia na tle walk o niepodleg?o??, Nowy Jork, "Niepodleg?o??", XXi; 1988, ss. 152-166. 316. i nazwiska kolejno: Gorczy?ski, Kiinstler, Berling, Buk?jemski, Mo-vski, Tyszy?ski, Lis. 317. zeg??y dotycz?ce p??niejszych los?w tych ludzrzosta?y_z?czerpni?t? t zezna? w Sprawozdaniu polskim..., s. 128, a tak?e [w.[ Przes?ucha?a- cz. 6, dow?d 32, ss. 1681-1684; r?wnie? cz. 4rss. 807-820. •zesfachania..., cz. 4, s. 553. 318. aw?zdaniepolskie..., s. 128, przypis 1; Przes?uchania..., cz. 4, s. 555. es?uchania..., cz. 4, s. 553; pisemne po?wiadczenie, tam?e, cz. 3, ss. P440-441. 319. "Sprawozdaniepolskie..., ss. 127-129; por. Scaevola (pseud.), A Study in forgery: The Lublin Committee and Its Rule over Poland, London 1945, S. 31- Scaevola szacuje og?ln? liczb? os?b, kt?re przesz?y przez "Will? rozkoszy" na 74. Jednak?e bierze on pod uwag? wi?kszy przeci?g czasu: od listopada 1940 do sierpnia 1941 roku. Cho? liczba ta jest ca?kiem prawdopodobna, autor przyjmuje bardziej ostro?ny szacunek, opieraj?c swe oceny na okresie od zimy 1940 roku-i przyjmuj?c tak? liczb? os?b^ kt?ra przewija si? w ?r?d?ach i rozmowach ze ?wiadkami. Pisemne po?wiadczenie. [W:] Przes?uchania..., cz. 4, ss. 807-820. Tam?e, cz. 6, dow?d 32, s. 1683. 320. Mo?liwe, ?e jedna lub dwie osoby by?y "wtyczkami" NKWD. Scevola, A Study in Forgery..., ss. 53-62. 321. Milowan D?ilas, The New Class: A? Analysis of the Communist System, New York 1957, ss. 26-27. D?ilas-obwinia Zwi?zek Sowiecki za masakr? katy?sk?. 322. Zeznania Lewszeckiego. [W:] Przes?uchania..., cz. 4, s. 777. B. Olszanskij, Katy?, "Socjalisticzeskij Westnik", XXX, numer 6/633 flczerwiec 1950 roku), s. 114; zob. te? zeznania Olsza?skiego, Przes?u-ifchania..., cz. 7, ss. 1939-1942. 323. prawozdanie sowieckie..., s. 10; r?wnie? "Prawda" z 26 stycznia 1944 oku podaje t? wersj?, 324. First Conference of German Prisoners of War Privates and Non-ommissioned Officers in the Soviet Union, Moscow 1941, s. 6; zob. ite? inne o?wiadczenia oskar?aj?ce oficer?w, ss. 9-12. INiemiecka literatura na ten temat jest bardzo obfita i rzuca na? wiele IJwiat?a. Czytelnik mo?e si?gn?? porkt?r?kolwiek z nast?puj?cych rela-|cji naocznych ?wiadk?w (podaj? jedynie nazwiska autor?w): Reinhart 325. Maurach, Josef Novak, Helmut Bohn, Hans Dibold, Heinrich von siedel (ksi??ka tego autora jest r?wnie? dost?pna w j?zyku angiels] / Joined the Russians, New Haven 1953, s. 306), Kurt J. Fischer mut Gollwitzer, P. Ingebert Franz, Wolfdietrich Kopelke i Fritz Joseph Martin Bauer, Assi Hahn, Thoe G. Klein, Helmut M. R (jego praca zawiera oficjaln? dokumentacj? dotycz?c? niemieckich po?skich je?c?w w Zwi?zku Sowieckim), Hanno S?rensen i R, .. Kremer. 326. Warto te? zwr?ci? uwag? na niekt?re relacje w?oskich je?c?w w Z ku Sowieckim; na przyk?ad P. Alagiani, Agostino D. Bonade?, Fabietti oraz Giovanni Brevi. W Harvard's Russian Center dost r?wnie? niezwykle wnikliwy wywiad z by?ym je?cem sowieckim, cem: Prisoner of War Camps in Russia: The Account of a German soner of War, Cambridge 1951. 327. Announcement ofjapanese Foreign Minister to President of f/rutions General Assembly on Repatriation, July 25, 1951, ss. h54; Stan?w Zjednoczonych, Kwatera G??wna Dow?dztwa DaleWego W_i du Sekcja Wywiadu Wojskowego, Sztab Genralny, ?pecial Rspoi 328. panese Prisoners of War: Life and Death in Soviet P. W. Camps ty), cz. 6. ss. 1-4. 329. Zainteresowani metodami i wp?ywem indoktrynacji je?c?w przez czyk?w mog? si?gn?? po numer specjalny czasopisma wyda' kwartalnie przez Society for the Psycho?ogical Study bf Social I The American Psycho?ogical Association ,,Brainwashing" ,,The n?lof Social Issues", XIII, numer 3 (1957 rok), ss. 1-67. Chodzi g?, o nast?puj?ce artyku?y: Thought Reform ofChinese Intelectuals: j chiatric Evaluation, Robert J. Lifton; Reaction Pattems?o Severe, Stress in American Army Prisoners of War of the Chinese, ?dgi Schein; Correlates of Collaboration and Resistance Behaviour US Army PO W's in Korea. 330. Przypisy 331. Przes?uchania..., cz. 6, dow?d 32, s. 1784. 332. Кaty? dzie?em Niemc?w: O?wiadczenie prof. dr. Hajka, "Zielony Sztan-f dar", nr 28 (1945); Katy? dzie?em Niemc?w, "G?os Ostrowski", nr 27 ? (1946); Nowy do w?d zbrodni niemieckich w Ka tyni u, "Robotnik Mazowiecki", nr 5 (1946); Katy? dzie?em Himmlera, "Glos Ostrowski", 333. nr 2 (1946); Prawda o Katyniu, Pozna? 1945. 334. Osobista rozmowa z by?yr? polskim premierem Stanis?awem Miko?aj--- czykiem w Waszyngtonie, l kwietnia 1958 roku; zob. te? Przes?ucha-f-nia... cz. 7, s. 2159. '. ": -^. Zeznania F. Goetla. [W:] Przes?uchania..., cz. 4, s. 768. 335. Zeznania W. Kaweckiego. Tam?e, cz. 5, s. 1504. 336. Stefan Korbo?ski, W imieniu Kremla, Pary? 1956, ss. 100-101. 337. "Trybuna Ludu", nr 61 (l marca 1952 roku), s. 1; "Dziennik Polski", 338. f nr 56 (2519) (5 marca 1952 roku), ss. 3-5. 339. B. Stefan Arski, Propaganda ludob?jc?w, "Trybuna Wolno?ci", nr 10 (1952 rok); Leopold Infeld, Sprawa ka iy?ska - nowa nikczemna prowokacja 340. imperialist?w ameryka?skich, "O trwa?y pok?j, o demokracj? ludow?", ,- nr 12 (1952 rok); K. A. ?kalski, Haniebna prowokacja , "?ycie S?owia?skie", VII, nr 3 (marzec 1952 rok), s. 3; Zbigniew Szalawski, Re?yserzy : prowokacji katy?skiej, "Po prostu", nr 1-1 (1952 rok); W. A., Prawda o l Katyniu, "Trybuna Ludu", V, nr 160 (9 czerwca 1952 rok), s. 3. )._Tre?? listu zob. [W:] Przes?uchania..., cz. 4, ss. 503-504. J. Tam?e, s. 504. 341. h Boles?aw W?jcicki, Prawda o Katyniu, Warszawa 1953 r., wydanie 2. Pochwaln? recenzj? pierwszego wydania znale?? mo?na w organie prasowym polskiej partii komunistycznej, "Trybuna Ludu", nr 160, (9 czer-1952 r,),_s. 3. 342. Sprawozdanie polskie..., s. 229; Przes?uchania..., cz. 6, dow?d 32, s. 1802; Sprawozdanie niemieckie..., ss. 25-26 343. W?jcicki B., Prawda o Katyniu...ss. 77-79, 124-126. Zataja on je fakt, ?e dokumenty zosta?y w Krakowie dok?adnie zbadane przez P(ju k?w, cho? z pewno?ci? o tym wiedzia?, bo pos?ugiwa? si? ?r?d?ami, L. re wyra?nie o tym m?wi?. W?jcicki po prostu pomin?? ten niezwyk istotny fakt, gdy? Polacy potwierdzili w Krakowie oryginalno?? dok ment?w ponad wszelk? w?tpliwo??. Nie wspomina on te? o areszto niu przez polsk? komunistyczn? s?u?b? bezpiecze?stwa dr. Robi?, ] ry by? odpowiedzialny za analiz? dokument?w. 344. Tam?e, ss. 79-81. J?zef Mackiewicz rozprawia si? z tym argurnente w swej pracy Pierwsza bolszewicka ksi??ka o Katyniu, "Wiadomo?ci'! VII, nr 28 (13 lipca 1952 r.), s. 2. 345. Tam?e, s. 40. 346. Tam?e, ss. 30-31. 347. Id?c tym samym tokiem rozumowania mo?na by wytoczy? proces Zvkowi Sowieckiemu za zamordowanie 9:432 os?b, w?r?d nich 169biet, (g??wnie Ukrai?cy). Wszystkich zabito strza?em w ty? g?owy z l ma?ego kalibru. Ludzi tych zamordowano pomi?dzy 1937 a 1939 rok w mie?cie Winnica i z?o?ono ich cia?a do 91 grob?w zbiorowych.'. grobach zbudowano park z parkietem tanecznym i hu?tawkami dla ci. D?onie m??czyzn zwi?zane by?y identycznymi w?z?ami jak d?o? polskich je?c?w. Tego typu ,,dowody" znajduj? si? w posiadaniu stron i nie maj? wi?kszej warto?ci. Niemcy. Amtlisches Materia/ i Massenmord von Winniza. Im Auftrage des Reichsministers fur die l tsen Ostgebiete auf Grund urkundlichen B?weismaterials zus gestellt, bearbeitet und herausgegeben, Berlin 1944, ss. 1-128; M. leshko, Yinnytsia - the Katyn of Ukrain?, "The Ukrainina Quarterly"V, nr 3, 1949, ss. 238-248. 348. Nawet fa?szywy argument dotycz?cy daty u?ywania niemieckich nazwjdla polskich miast, wzi?ty z listu do wydawcy, potraktowano jako dow?d. W?jcicki B., Prawda o Katyniu..., s. 84; zob. te? "Der Spiege}", 349. VI, nr 4 (23 stycznia 1952 r.), s 35, kolumny 2 i 3, punkt 4; r?wnie "Volkischer Beobachter", 7 grudnia 1939 r., s. 7. 350. 19. Dr Jerzy Sawicki i dr Boles?aw Walawski, Zbi?r przepis?w specjalnyprzeciwko zbrodniarzom hitlerowskim i zdrajcom narodu z komentrzem, Warszawa 1945; Jerzy Sawicki, Ludob?jstwo. Od poj?cia do ko?wencji, 1933-1948, Krak?w 1949, Tadeusz Cyprian i Jerzy Sawicki, iwy polskie w Procesie Norymberskim, Pozna? 1956, ss. 245-249 574-604. 351. W istocie brakuje wci?? kilkuset tysi?cy Polak?w deportowanych d?jRosji w latach 1939-1941. 352. Przewodnik bibliograficzny. Urz?dowy wykaz druk?w wydanych w Poi-''skiej Rzeczypospolitej Ludowej, tomy I-XV, Warszawa 1945-1959; WMChojnacki, K.M. Po?pieszalski, E. S?rwa?ski, Materia?y do bibliogra"okupacji hitlerowskiej w Polsce 1939-1945',- Warszawa 1957, J. T 353. i W. Koz?owski, Bibliografia pi?miennictwa polskiego za lata 1944-19 o hitlerowskich zbrodniach wojennych, Warszawa 1955. Warto zauv ?y?, ?e w 1958 roku pojawi?a si? w Polsce ksi??ka (wyprzedana w i gu kilku dni), kt?ra zawiera?a fragmenty pami?tnik?w gen. Ander: Churchilla, Cordell Hulle'a, ambasadora Ciechanowskiego i Goebb s? traktuj?ce o sprawie katy?skiej: Sprawa polska podczas II wojajf 354. ?wiatowej w ?wietle pami?tnik?w, opracowa?: Stanis?aw Zabie??o, Warszawa 1958, ss. 330-336. 355. Kni?naja letopis", Moskwa 1943-1958; "Letopis gazetnych statei", Moskwa 1943-1958; "Letopis ?urnalnych statei", Moskwa 1956-1958. Bibliographie der deutschen Zeitschriftenliteratur mit Einschluss von Sammelwerken, Hrsg. von Reinhard Dietrich. Bd. 43/1943-Bd. 115/1957, Osnabriick 1944-1958; Bibliographie der fremdsprachigen Zeitschriftenliteratur. Unter wiissenschaftlicher Mitarbeit von Dr Th. Adamczyk und Dr H. Kumerloeve bearbeitet und herausgegeben von Reinhard Dietrich. N.F. Bd. 21/1940-1941-Bd. 42/1956-1957, Osnabriick 1944-1958; Deutsche Bibliographie. Halbfahres-Yerzeichnis Bearbeitet von der Deutschen Bibliothek Frankfurt a. M., Bd. (l)1952-(7) 1958; Frankfurt a. M. 1952-1958; Jahresverzeichnis des deutschen Sch?fttums. Bearbeitet und herausgegeben von der Deutsehen Buchefei ind dem B?rsenyerein der Deutschen Buchhandler zu Leipzig.Jg. (149)1945-1946(159) 1956, Leipzig 1948-1957; Jahresverzeichnis der deutschen Hochschulschriften Hrsg. von der Deutschen B?icherei. Jg. 61-(1945), Jr 71(1955), Leipzig 1951-1958; Thilo VogelsaRg,Bibiigraphiezw Zeitgeschichte. Beilage der Yierteljahrshefte fur Zeitgeschichte. Jg. l (1953), Jg. 6( 1958). Warto zauwa?y? obfito?? publikacji na ten temat w por?wnianiu z pras? sowieck?. Ein anderes Katyn. UrteilimPoh?schenOSi?ersprozess, ,,Ost-Probleme" III, nr 39 (29 wrze?nia 1951r.), ss. 1216-1220; Leopold Caprivi, Katyn, "Monatschefte fur Auswartige Polityk", X, nr 5 jmaj 1943 r.), s. 396; Ju-lius Epstein, Das Geheimnis der Polnischen Massengraber bei Katyn. Das Ergebnis wissenschaftlicher Untersuchungen auf Grund neuer Zeugnis-se undAussagen, "Die Zeit", IV, nr 23 (9 czerwca 1949 r.), s. 3; Der Fali Katyn, "Die andere Seite", II, nr 10 (1951-1952), ss. 4-10; Robert Haerd-ter, Katyn, "Gegenwart", VII, nr 5 (l marca 1952 r.), 137-140; Die heuti-ge Wahrheit von Katyn, "Unser Oberschlesien", VI, nr 20 (1956), s. 2; G.F. Hudson, Die Toten von Katyn, Zu den neuersten polnischen Geschichtsguellen, "Der Monat", IV, nr 40 (stycze? 1952), ss. 403-407; Katyn und Nuremberg, "Christ und Welt", V, nr 19 (8 maja 1950 r.), s. 917; .Kafyn - ein Yerbrechen derSowjets, "Der Spiegel", nr l (2 stycznia 1952 r.), ss. 17-19; Katyn: Ein Schrecklischer Missgriff, "Der Spiegel", X, nr 34 (1956), ss. 28-29; Jiirgen Kempski, Katyn undEngland, ,,Monatschefte fur Auswartige Politik", X, nr 10 (pa?dziernik 1943 r.), ss. 674-675; Harald Laeuen, Die Dialektik von Katyn, "Die Zeit", VII, nr 18 (l maja 1952 r.), s. 3; Moskauer Entriistung, "Ost-Probleme", IV, nr 14 (5 kwietnia 1952 r.), ss. 418-420; Hans Thieme, Katyn - ein Geheimnis?, ,,Vierteljahrshefte fur Zeitgeschichte", V, nr 4 (pa?dziernik 1955), ss. 409-411; Die Toten von Katyn, "Christ und Welt", V, nr 7 (14 lutego 1952 r.), ss. 1-2; Und wiedef Katyn, "Hamburger Allgemeine Zeitung", IV, nr 13 (1949), s. 1; Die YerschoUenen von Kozielsk, "Christ und Welt", IV, nr 43 (25 pa?dziernika 1951 r.), s. 4: W. Zietz, Ein erschiitterndes Dokument: Katyn, "Deutsches Arzteblatt", LXXIII (1943), s. 138. W?jcicki B., Prawda o Katyniu..., ss. 213-215. i.-Ku?nierz B., Stalin and the Poles..., s. 125; Julius Epstein, Das Geheimnis der Polnischen Massengraber bei Katyn. Das Ergebnis wissenschaftlicher Untersuchungen auf Grund neuer Zeugnisse undAussagen, "Die eitTJV, numer 23 i9 czerwca 1949 r.), s. 3. 356. Przes?uchniaa..., cz. 315. 357. Tam?e, cz. 7, ss. 2059-2060.. 358. Tam?e, cz. 3, s. 489. 359. Zebrane w czasie, w kt?rym wychowankowie s?u?yli w jednostkach ge Andersa. 360. Przes?uchania..., cz. 3, s. 431. 361. ?wiadectwo p?k. Yeatona. [W:] Przes?uchania..., cz. 7, s. 2294. 362. ?wiadectwo Cartera. Tam?e, cz. V, ss. 2246-2250. 363. ?wiadectwo p?k. ?an Ylieta, Tam?e, cz. l, s. 51. 364. ?wiadectwo ambasadora Arthura Bliss Lane'a. Tam?e, cz. 7, s. 19 . 36. Ministerstwo Wojny Stan?w Zjednoczonych do Si? Zbrojnych Sb 365. Zjednoczonych na ?rodkowym Wschodzie. Radiogram nr 8623 To a SMEfrom War. 19 grudnia 1943 r. [W :J Przes?uchania..., cz. 7,s. lg 366. ?wiadectwo Gerge'a Howarda Earle. Tam?e, cz. 7, s. 2204. 367. Kopia fotostatyczna listu prezydehta-Roosevelta. Tam?e, cz. 7, s.: 368. Tam?e, cz. 7, s. 2203. 369. ?wiadectwo Allana Cranstona, szefa Oddzia?u Obcoj?zycznego Biurafj formacji Wojennej. Tam?e, cz. 7, s. 2292. 370. ?wiadectwo Kreutza. Tam?ercz. 7, ss. 2012-2019. 371. O?wiadczenie kongresmena O'Konskiego. Tam?e, cz. 3, ss. 498-499. 372. Tam?e, cz. 7, s. 2306. 373. ?wiadectwo gen. Bissella. Tam?e, cz. 7, ss. 2302-2303. . 374. Tam?e, cz. 7, s. 2306. 375. Tam?e, cz. 7, s. 2324. 376. Szczeg??y w pracy Juliusa Epsteina, The Mysteries ofthe Van Yliet lport. A Case History, Chicago 1951, ss. 1-16. Zob. te? Przes?uchania! cz. 2, ss. 51-67, ss. 1839-1914, ss. 2298-2327. 377. 5390, protok?? 82 Kongresu Stan?w Zjednoczonych (1952 r.). Pot1 dzone przez J. Czapskiego w li?cie do autora z 26 grudnia 1959 r. 378. Cz?onkowie komisji: Arthur Bliss Lane, Max Eastman, D?rothy Thopson, Montgomery M. Green, Julius Epstein, Constantine Brown, ( Creel, John F. Crpnin, William Donovan, Allen Dulles, James FarU Blaur F. Gunther, Soi M. Levitas, Clare Booth Luce, Charles : rek, George Sokolsky, Yirginia Starr Freedom i James A. Walsh. 379. ?r?d?o to cytowane jest w ksi??ce jako Przes?uchania.... 380. Zast?pczy raport Komisji ?ledczej. Raport Izby Reprezentant?w nr t 82 Kongres, 2. sesja 3 (1952 f.) 381. 8864, protok?? 82 Kongresu Stan?w Zjednoczonych (1952). 382. Tam?e, s. 9240, poprawka ,,b". 383. P. Churchill nie wyra?a ?yczenia wydania o?wiadczenia w tej spray Odpowied? Churchilla na list zpytaniami od Juliusa Epsteina, ( mana przez ambasad? brytyjsk? w Waszyngtonie w li?cie z 18 lufc 1952 roku i podpisana przez K.D. Jamiesona, drugiego sekretarza) basady. Protok?? nr A 1599 82 Kongresu (1952 r.) 384. 55,-A.P. Scotland, The London Cage, London 1957, ss. 108, 139. 385. Morris Greenspan, International Law and its Protection for Partie in Unconventional Warfare, ,,The Annals of the American Acad Political and Social Science", CCCXLI (maj 1962 r.), s. 39. 386. ONZ:-Treaty Series. Treafies and International Agreements Kegis 387. Wed?ug rozmowy telefonicznej z Zofi? Skar?y ?sk? przeprowadzona stycznia 1989 roku. 388. Wed?ug tekstu opublikowanego w PRL Raport z Katynia Odrod?, numer 7, 18 lutego 1989, s. 7) odno?ny fragment tego zdania brzr?i-Ti stercza?y z piasku czerepy (...). [Przyp. wyd.] 389. To jest 18 kwietnia 1943 roku. [Przyp. wyd.] 390. Wersja tekstu zako?czenia pami?tnika majora Adama Solskiego i si? nieznacznie^>d zamieszczonej w poprzednio (Aneks: dokurnenfi merS). Jest to skutek kolejnych niezale?nych t?umacze?. 391. Wed?ug tekstu opublikowanego w PRL Raport z Katnia Odrodzenienast?ny akapit brzmi: Los depozyt?w pozosta?ych w Katyniujestt nieznany; do chwili wyjazdu Komisji PCK. [Przyp. wyd.] 392. Poniewa? jedn? ze stron w sprawie Katynia by?a Rosja Sowiecka, lcenie si? jej do Genewy by?o konieczne, aby zgodnie z uchwa?? i.dzynarodpwego Komitetu neutralni eksperci mogli uda? si? na mieis?lZ braku takiego wyst?pienia Rosji, mord katy?ski nie zosta?: przez Mi?dzynarodow? Komisj?. PCK pozosta? wi?c sam wobec wy Katynia. Nie maj?c charakteru mi?dzynarodowego posiada? oni nak charakter neutralny, gdy? fakt mordu takiej ilo?ci oficer?w t lak?w i wzajemne oskar?anie si? Niemiec i Rosji o jego pope?nienie! rzeczy zmusza?y PCK do ?cis?ej bezstronno?ci, wobec odpowie 393. przed w?asnym narodem i histori?. 394. Chodzi o pami?tnik Wac?awa Kruka (Por. Aneks, dokument numer 395. Nie s?dzi si? zwyci?zc?w. 396. William Averell Harriman - przewodnicz?cy rady wykonawczej nois Central Railroad 1931-42; ambasador USA w Moskwie 1943-, w Wielkiej Brytanii kwiecie?-pa?dziernik 1946. 397. Wszelaki - polski dyplomata, sekretarz ambasady polskiej w s?yngtpnie 1944 - lipiec 1945. Zmar? w USA po wojnie. 398. William C. Bullitt, ambasador USA w Moskwie 1933-36. 399. Jan Ciechanowski - dyplomata, ambasador RP w Waszyngtonie - lipiec 1945. 400. Sir Archibald John Clark Kerr (1883-1951), ambasador brytyjski w Moskwie 1942-1946. 401. US Department of State, Foreign Relations of the United States 1944.: Waschington US Governement Printing Office, tom 3,-1965. ss. 1313-15. 402. W. Mo?otow (prawdziwe nazwisko Skriabin). Opr?cz innych funkcji Lu-1dowy Komisarz Spraw Zagranicznych ZSRS od 30 maja 1939 do 1949,"a nast?pnie w latach 1953-56. Po 1956 roku ambasador ZSRSU?an-Bator. 403. Mowa o angielsko-ameryka?skich pr?bach uzyskania od Stalina zgona l?dowanie na terytorium zaj?tym przez Armi? Czerwon? samolotowi ?ataj?cych z W?och ze zrzutami dla powstania warszawskiego. 404. G.F. Kennan, Memoirs 1923-1950, Boston 1967, s. 211. 405. Loy Wesley Henderson - pracownik ameryka?skiej s?u?by dyplom tycznej, kontroler misji dyplomatycznych i konsulat?w 1942-43.' Sekre tarz ambasady i charge d'affaires w Moskwie i Kujbyszewie 1942, 1943-45 w Iraku. 406. Elbridge Dubrow - pracownik ameryka?skiej s?u?by dyplomatycznej, doradca szefa Departamentu Spraw Wschodnioeuropejskich 1944 Sekretarz ambasady w Moskwie 1946-48. 407. O?wiadczenie o wsp?lnych zasadach polityki USA i Wielkiej Bryta podpisane przez Roosevelta i Churchilla 14 sierpnia 1941 roku: l st ni? 1942 roku 26 kraj?w przyst?pi?o do tego porozumienia/Artyku? i 408. 2, 3 i 4 stwierdzaj? exp?icite, ?e nie b?dzie ?adnych zmian terytoria?i| nych bez/...f w wolny spos?b wyra?onego ?yczenia-zainteresowanyck,} narod?w (...) i ?e (...) przywr?cone zostan? suwerenne prawa l njepcxf-;J leg?o?? tym, kt?rych pozbawiono jej si??: 409. 410. Anthony Eden - polityk, minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii 1935-38; minister do spraw kolonii 1939-40; minister wojny 1940; minister spraw zagranicznych 1940-45; przewodnicz?cy Izby Gmin1942-45. 411. Harry L. Hopkins (1890-1946) - przyjaciel F.D. Roosevelta, towarzyszy? mu podczas konferencji w Casablance, Kairze, Teheranie, Ja?cie. By? specjalnym, prywatnym wys?annikiem Roosevelta do Londynu iMoskwy w czasie II wojny ?wiatowej 412. Henry Morgenthau Jr. (1891-1967) - sekretarz,skarbu w rz?dzie USA 1934 - lipiec 1945. 413. Miko?aj A. Bu?ganin - marsza?ek ZSRS, cz?onek Rady Wojennej FrontuZachodniego do 1943 roku. Przedstawiciel rz?du sowieckiego przyPKWN w Lublinie, lipiec 1944 roku. Cz?onek-Rady Obrony Pa?stwalistopad 1944, pierwszy wiceminister spraw wojskowych marzec 1946-47. 414. Michai? A. Sus?ow - w czasie II wojny ?wiatowej cz?onek Rady Wojennej Frontu P??nocnokaukaskiego. Nadzorowa? masowe deportacje z Litwy w ko?cu 1944 roku. 415. Siemion M. Budionny - marsza?ek ZSRS, mianowany I zast?pc? Ludowego Komisarza Obrony w 1940 roku. 416. Polsko-niemiecki pakt o nieagresjrpbdpisany 26 stycznia 1934 roku wBerlinie, ratyfikowany 24 lutego 1934 roku w Warszawie. 417. Kurt von Schuschnigg - kanclerz Austrii 1934 - marzec 1938 roku, uwi?ziony przez Niemc?w, uwolniony przez wojska ameryka?skie w 1945 roku. Od 1948 profesor nauk politycznych na St. Louis University. Herbert Feis, Churchil?, Roosevelt, Stalin: The war They Waged and the Peace they Sought, Princeton 1967, ss. 378-79. 418. 1. US Department of State. Foreign Relations of the United States, Diplomatic Papers. The Conference at Malta and Yalta 1945, Washington 1955, ss. 709,718. 419. Roosevelt's Archives, Hyde Park, NY USA: The Public Papers of F qRoosevelt, tom 10, str. 314, patrz specjalnie art. 2 i 3. 420. Charles E, Bohlen, Witness to History, 1929-1969, New York: 1973, s. 179 421. 4. C.L. Sultzberger, Such a Peace: The Roots and Asches of Yalta, New York, 1982, s. 49. 422. Edward R. Stettinius, Roosevelt and the Russians: The Yalta Confrea-S;e, New York, [b.d.w.] s. 12. Stettinius by? w Ja?cie jako ameryka?ski: sekretarz stanu. 423. Prof. Bemis w: The American Secretaries of State and Their DjpJo cy: E.R. Stettinius, Jr. and James F. Bymes, New York, 1965, tom 14 str. 30, IX i X. 424. Ste_ttinius E.R., Roosevelt and..., s. 295. 425. The Conference at Malta and Yalta..., s. 445. 426. J.K. Zawodny i G.F. Kennan, Geopolityka Polska, "Zeszyty Historyczne", nr 73, Pary? 1985, ss. 43-44. 427. Stettinius E.R., Roosevelt and..., s. 273. 428. Dokumentarny program BBC, 4 styczerL 1983 roku. 429. John A. Lukas, The Great Powers and Eastern Europ?, New York 1953 s. 552. 430. Stettinius E.R., Roosevelt and..., str.; 103. 431. ?wczesny dyrektor Sekcji Historycznej "Departamentu Stanu, G, Bernard Noble sprzeciwia? si? publikacji dokument?w. 432. Robert Beitzell, Teheran, Yalta, Potsdam: The Soviet Protocols, Hattiesburg 1969, ss. III-IX. 433. Wywiad prof. J.K. Zawodnego z by?ym premierem Stanis?awem Miko?ajczykiem, Waszyngton, kwiecie? 1958. 434. US Department of State. Foreign Relations of the United States, The Conference at Cairo and Teheran 1943, Washington 1961, ss. 594-596. 435. Telegram: Hull to Roosevelt, 23 listopad-1943. Kartoteka sekretarza Prezydenta nr 66, Archiwum Roosevelta, Hyde Park, New York, USA. Cytowany w: Blaine David Benedict, Rooseyeltand Poland: Decisi?nMaking As a Choice Among Value Goals, University of Pensylwania, dysertacja doktorska, 1977. s. 121, nota 75. 436. Prezydent Edward Raczy?ski, In Allied London: The WarDia?esoffhe Polish Ambassador Count Edward Raczy?ski, London 1962, s. 100. 437. The Conference at Malta and Yalta..., ss. 209-210. 438. Czytelnik znajdzie wnikliwe analizy Ja?ty i sprawy polskiej w: Jan Karski, The Great Powers and Poland, 1919-1945- From Yersailles to Yal ta, New York, London 1985, rozdzia?y 36-39 oraz w: Krystyna Marek, Retour sur Yalta. ,,Revue Generale de Droit International Public", nr lipiec/wrzesie? 1982, s. 458-597. 439. Donald E. Pienkos. P.N.A. Central History of the Polish National Al- liance of the United States of America, Boulder: East European Mono-^ graphes, distributed by Columbia University Press, 1984, str.163-164. _ , 440. The Conference at Cairo and Teheran..., s. 877. 441. Pienkos D.E., P.N.A..., fotografia w ilustracjach po s. 103. 442. Sulzberger C.L., Such a Peace..., dyskusja na s. 103. 443. Mowa prezydenta Roosevelta do Kongresu, l marzec 1945. US Congress, House, The Congressional Record, 79th Congress, Ist session, 1945, s.1622. 444. Sprawozdanie prezydenta Roosevelta dla kongresu na temat,,Stanu Pa?stwa", l stycze? 1945, US Congress, House, The Congressional Record,78th Congress, 2nd session, 1944, s. 55. 445. Complete Presidential Press Conferences of Franklin D. Roosevelt, Introduction by Jonathan Daniels, New York 1972, tom 23, 1945, ss.269-270. Jonathan Daniels i Isadore Lubin to dwaj polako?ercy z otoczenia Roosevelta - patrz: J.K. Zawodny, Nothing But Honour..., Stanford 1978, ss. 82-83. 446. Barrie Pitt, The Battle for Atlantic, New York 1977, ss. 152-1 447. Roosevelt w li?cie do-genera?a Sikorskiego: 448. Me musz? Pana zapewnia? o_zdecydowanej woli Stan?w Zjednoczonych, aby Polska powsta?a na nowo. Wynika to z art. nr 3 Karty Atlantyckiej... cytowany w: Jerzy Lerski, Emisariusz "Jur", Londyn 1984, ss. 73. List ten jest z grudnia 1943 lub stycznia 1544. 449. Bohlen Ch.E., Witness..., s. 184. 450. Sir ?an Jacoby w wywiadzie-radiowym. Dokumentarny program BBC, 4 stycze? 1983. 451. Lord Moran cytowany w: Ba?rn D. Benedict Roosevelt and Poland...,s. 187. 452. The American Secretaries., s. 48. 453. William Stevenson, Interpid's Last Chase, New York 1983, s. 38. 454. Jan Ciechanowski, Defeat in Yic?ory, Garden City, Doubleday and Co. 1947, s. 249. 455. "Life", tom 14, nr 13, s. 29. 456. Robert L. Messer, The End of Alliance, Chapel Hill 1982, s. 61. 457. Joseph P. Lash, Eleanor and Franklin,-New York 1971, s. 718. 458. Edward R. Stettiniusv s. 91. Patrz te?: Grace Person Hayes Roosevelt and Poland..., The History of the Joint Chiefs of Staff in World War II: The War Against Japan, Annapolis 1982. 459. Benedickt B.D., Roosevelt and Poland..., s. 30. 460. J.K. Zawodny, Renounce Yalta, ,,Chronicles-of Culture", tom 3, nr 7, lipiec 1984, ss. 4-5, 31-32. 461. Bardzo wa?na jest wymiana korespondencji mi?dzy Churchillem a Rooseve?tem prowadzona miesi?c po konferencji ja?ta?skiej. Churchill zaczyna dostrzega? sytuacj? Polski. Pisz? do Roosevelta: 462. ... W Ja?cie zgodzili?my si? przyj?? rosyjski punkt widzenia na polskie granice i Polska straci?a te granice. Czy ma te? straci? wolno??? Nie~chc? wykazywa? prawdziwej rozbie?no?ci mi?dzy brytyjskim i ameryka?skim rz?dem, ale musz? dobitnie podkre?li?, ?e stoimy wobec wielkiej kl?ski i kompletnego za?amania tego, co?my ustalili w Ja?cie, i ?e my, Brytyjczycy, nie mamy wystarczaj?cej si?y, aby prowadzi? dalej t? spraw?. Osi?gn?li?my granice tego, co sami mo?emy zrobi?. Wierz?, ?e po??czona uporczywa presja podtrzymana z wytrzyma?o?ci? (...) odniesie skutek. 463. Roosevelt odpowiada Churchillowi depesz? R-718, Washington, 15 marzec 1945, s. 1647. 464. (...) na pewno nie ma r??nic w naszej polityce (. ..j ja si? nie zgadzam [z twierdzeniem], ?e stoimy przed za?amaniem um?w ja?ta? skich (...) 465. Dalej w depeszy Roosevelt sugeruje dalsze ,,negocjacje". Pe?ny zestaw 466. depesz w: Warren F. Kimball, [edit] Churchill and Roosevelt. The Cornplete Correspondence, Princeton University Press, 1984, tom 3, str. 564-569. 467. Przed wybuchem II wojny ?wiatowej Jugos?awia, Rumunia oraz Bu?garia by?y kr?lestwami. 468. Tekst powy?szy publikowany by? w: Z prac Kongresu Kultury Polskiej. Nowoczesna Historia Polski, tom III, pod redakcja J?zefa Jasnowskie-go, Londyn 1987, ss. 30-40.
_________________ Tautos jėga ne jos narių vienodume, o vienybėje siekiant pagrindinio tikslo - Tautos klestėjimo.
|